Aziz Nesin, Türk edebiyatının en önemli mizah yazarlarından biridir. Eserlerinde kullandığı mizah, sadece güldürmekle kalmayıp, aynı zamanda derin toplumsal eleştiriler barındırır ve okuyucuyu düşünmeye sevk eder. Nesin'in mizah anlayışının temel özellikleri şunlardır:
Nesin'in mizahı, doğrudan doğruya toplumsal sorunları, adaletsizlikleri, yozlaşmayı, bürokrasiyi, siyasi ikiyüzlülüğü ve insan zaaflarını hedef alır. Eserleri, dönemin Türkiye'sine bir ayna tutarak mevcut durumu ironik bir dille eleştirir. Onun kaleminden çıkan kahkahalar, çoğu zaman acı bir gerçeğin yüzümüze vurulmasıyla karışır.
Nesin, eserlerinde genellikle "küçük adam" denilebilecek, sıradan, ezilmiş, sistemin çarkları arasında sıkışıp kalmış karakterleri konu alır. Bu karakterler, okuyucunun kendi hayatından ya da çevresinden tanıdığı kişiler gibidir. Kullandığı dil de halkın günlük konuşma diline yakın, anlaşılır ve samimidir. Bu sayede okuyucuyla güçlü bir bağ kurar.
Nesin, toplumsal çarpıklıkları ve mantıksızlıkları vurgulamak için olayları ve durumları absürt noktalara taşıyabilir. Gerçekliği abartarak ya da gerçeküstü unsurlarla harmanlayarak, aslında ne kadar akıl dışı durumların normalleştirildiğini gözler önüne serer. Bu, okuyucuyu güldürürken aynı zamanda düşündürür ve sorgulatır.
İroni ve sarkazm, Aziz Nesin'in mizahının vazgeçilmez unsurlarıdır. Söylediğinin tam tersini kastederek ya da trajik durumları alaycı bir dille sunarak, okuyucuyu şaşırtır ve düşündürür. Özellikle kara mizahı kullanarak, hayatın acımasız yönlerini, ölüm gibi hassas konuları bile mizahi bir üslupla ele almaktan çekinmez.
Aziz Nesin'in mizahı, keskin bir gözlem yeteneğine dayanır. İnsan davranışlarındaki çelişkileri, toplumsal ritüellerdeki anlamsızlıkları ve bürokrasinin ince detaylardaki saçmalıklarını büyük bir ustalıkla yakalar. Bu detaylar, yarattığı durumların gerçekçiliğini ve komiklik düzeyini artırır.
Mizahi etkisini güçlendirmek için Nesin, sıkça abartma sanatını kullanır. Karakterlerin özelliklerini, olayların gelişimini veya durumların ciddiyetini aşırı boyutlara taşıyarak, vermek istediği mesajı daha çarpıcı hale getirir ve komikliği artırır.
Her ne kadar eserleri Türk toplumunun belirli sorunlarına odaklansa da, Nesin'in mizahı evrensel temalar taşır. İnsan doğasındaki zaaflar, iktidar hırsı, yozlaşma, adalet arayışı gibi konular tüm insanlık için geçerli olduğu için, eserleri farklı kültürlerden okuyucular tarafından da anlaşılır ve takdir edilir.
Aziz Nesin'in mizahı, sadece bir güldürme aracı değil, aynı zamanda toplumsal bir eleştiri, bir uyarı ve bir farkındalık yaratma yöntemidir. Güldürürken düşündüren, acı gerçekleri tatlı bir dille sunan bu anlayış, onu Türk edebiyatının zirve isimlerinden biri yapmıştır.