Türk edebiyatının müstesna simalarından Aziz Nesin, kaleme aldığı eserlerle yalnızca geniş kitleleri güldürmekle kalmamış, aynı zamanda keskin bir gözlem yeteneğiyle harmanladığı mizahını, derin toplumsal eleştirilerin ve düşündürücü sorgulamaların bir aracı olarak kullanmıştır. Nesin'in edebi yaşamına yön veren bu özgün mizah anlayışının temel nitelikleri, aşağıdaki başlıklar altında incelenebilir:
Nesin'in edebi üretiminde belirginleşen mizah anlayışı, toplumsal düzensizlikleri, adaletsizlikleri, yozlaşmayı, bürokratik engelleri, siyasi riyakârlığı ve insan doğasındaki zaafları doğrudan ele alma cüretini sergiler. Kaleme aldığı eserler, döneminin Türkiye'sine eleştirel bir ayna tutarak mevcut sosyo-politik durumu keskin bir ironiyle sorgulamıştır. Okuyucudan yükselen kahkahalar, yazarın çoğu zaman acı bir gerçeği gözler önüne sermesiyle birlikte derin bir düşünceye dönüşmüştür.
Nesin, eserlerinde çoğunlukla "küçük adam" olarak nitelendirilebilecek, sıradan bireyleri, sistemin dişlileri arasında ezilmiş, yaşam mücadelesi veren karakterleri merkeze almıştır. Bu karakterler, okuyucunun kendi hayatından veya yakın çevresinden tanıdığı figürlerle kolayca özdeşleşmesini sağlamıştır. Yazarın tercih ettiği dil de halkın günlük konuşma diline yakınlığı, anlaşılırlığı ve samimiyeti ile öne çıkarak okuyucu ile güçlü bir bağ kurmasını mümkün kılmıştır.
Nesin, toplumsal çarpıklıkları ve mantık dışı durumları vurgulamak amacıyla olayları ve olguları absürt noktalara taşıma yöntemini sıklıkla kullanmıştır. Gerçekliği abartarak veya gerçeküstü unsurlarla zenginleştirerek, aslında ne denli akıl dışı durumların normal kabul edildiğini çarpıcı bir şekilde gözler önüne sermiştir. Bu üslup, okuyucuyu güldürürken aynı zamanda düşündürmüş ve sorgulatma işlevi görmüştür.
İroni ve sarkazm, Aziz Nesin'in mizahi kurgusunun vazgeçilmez öğeleridir. Söylediğinin tam aksini ima ederek veya trajik olayları alaycı bir dil aracılığıyla sunarak, okuyucuyu şaşırtmış ve derin düşüncelere sevk etmiştir. Özellikle kara mizahı etkin bir biçimde kullanarak, hayatın acımasız yönlerini, ölüm gibi hassas konuları dahi mizahi bir perspektifle ele almaktan çekinmemiştir.
Aziz Nesin'in mizahi eserleri, keskin bir gözlem yeteneğinin ürünüdür. İnsan davranışlarındaki çelişkileri, toplumsal ritüellerdeki anlamsızlıkları ve bürokrasinin en ince detaylardaki saçmalıklarını büyük bir ustalıkla yakalamıştır. Bu ayrıntılı gözlemler, yarattığı durumların gerçekçiliğini ve komiklik düzeyini artırıcı bir rol oynamıştır.
Mizahi etkisini pekiştirmek amacıyla Nesin, abartma sanatını sıkça başvurmuştur. Karakterlerin özelliklerini, olay örgüsünün gelişimini veya durumların ciddiyetini aşırı boyutlara taşıyarak, iletmek istediği mesajı daha çarpıcı hale getirmiş ve eserin komiklik düzeyini yükseltmiştir.
Eserlerinin çoğu Türk toplumunun spesifik sorunlarına odaklansa da, Nesin'in mizahı evrensel temaları da içinde barındırmıştır. İnsan doğasındaki zaaflar, iktidar hırsı, yozlaşma ve adalet arayışı gibi konular tüm insanlık için geçerli olduğundan, eserleri farklı kültürlerden okuyucular tarafından da anlaşılmış ve takdir görmüştür.
Aziz Nesin'in kaleme aldığı mizahi eserler, salt bir eğlence aracı olmanın ötesinde, toplumsal bir vicdanın sesi, bir uyarı niteliği ve kolektif bir farkındalık yaratma gayesi taşımıştır. Okuyucuyu güldürürken derinlemesine düşündüren, acımasız gerçekleri ustaca bir üslupla sunan bu benzersiz edebi yaklaşım, onu Türk edebiyatının abidevi şahsiyetlerinden biri konumuna yükseltmiştir.